Ung thư là một thuật ngữ chung để chỉ một nhóm các bệnh gây ra khi các tế bào bất thường phân chia nhanh chóng, xâm lấn và lan tràn sang các mô và cơ quan khác của cơ thể. Cùng với bệnh lý tim mạch, ung thư là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên thế giới.
Sự phát triển và di căn của ung thư
Trong một cơ thể khỏe mạnh, có hàng nghìn tỷ tế bào được tạo ra từ sự phát triển, phân chia nhằm duy trì các hoạt động hàng ngày của cơ thể. Các tế bào khỏe mạnh đều có những chu kỳ sống riêng biệt, sinh sản và chết đi theo chương trình định sẵn, tùy theo mỗi loại tế bào. Các tế bào mới được sinh ra thay thế cho các tế bào già cỗi, hoặc các tế bào bị hư tổn khi chúng chết đi.
Ung thư làm phá vỡ quá trình bình thường ở trên, dẫn đến sự phát triển hỗn loạn các tế bào. Điều này được giải thích là do những biến đổi hoặc sự đột biến DNA trong tế bào.
DNA tồn tại trong các gen riêng lẻ của mỗi tế bào, chúng giúp định hướng cho tế bào thực hiện đúng chức năng và cả sự phát triển, phân chia tế bào. Hầu hết các đột biến DNA được tế bào sửa chữa nhưng một khi có một lỗi nào đó không sửa chữa được, tế bào có thể sẽ bị ung thư hóa. Các tế bào ung thư sẽ phát triển quá mức, không kiểm soát dẫn tới hình thành các khối u. Tùy thuộc vào vị trí khối u mà nó gây ra những mức độ ảnh hưởng khác nhau cho cơ thể.
Không phải tất cả các khối u đều gọi là ung thư. Có những khối u lành tính, không gọi là ung thư, chúng không xâm lấn và lan ra các mô cơ quan khác. Dù vậy, khi chúng phát triển to quá mức chèn ép vào các cơ quan lân cận sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe.
Các khối u ác tính hay còn gọi là ung thư đặc trưng bởi tính xâm lấn và di căn xa. Các tế bào ung thư có thể di cư thông qua dòng chảy mạch máu hay hệ bạch huyết để đi đến các vùng khác của cơ thể, gọi là hiện tượng di căn xa. Ung thư đã di căn xa thường khó điều trị và có tiên lượng xấu.
Sự phát triển hình thành khối u và di căn xa của ung thư
Có những loại ung thư nào?
Ung thư thường được đặt tên theo khu vực chúng bắt đầu và loại tế bào tạo ra chúng, ngay cả khi chúng đã lan sang các cơ quan khác của cơ thể. Có một số thuật ngữ chung hay sử dụng trong thực hành điều trị cho một số loại ung thư thường gặp:
Carcinoma là ung thư bắt nguồn từ da hoặc từ các mô phủ, đệm lót các cơ quan.
Sarcoma là ung thư của các mô liên kết như xương, cơ, sụn và mạch máu.
Bệnh bạch cầu là một bệnh ung thư của tủy xương (nơi tạo ra các tế bào máu).
U lympho và u tủy (Myeloma) là những bệnh ung thư từ hệ thống miễn dịch.
Các yếu tố nguy cơ gây ung thư
Nguyên nhân trực tiếp của ung thư là những biến đổi, hay đột biến tại các DNA bên trong tế bào. Các đột biến gen này có thể được di truyền bẩm sinh. Chúng cũng có thể xuất hiện trong quá trình sinh sống do tác động của môi trường. Một số các yếu tố nguy cơ gây ung thư có thể là:
Phơi nhiễm với hóa chất gây ung thư.
Phơi nhiễm với bức xạ.
Phơi nhiễm với ánh nắng mặt trời.
Một số loại virus, ví dụ như vi rút u nhú ở người (HPV).
Hút thuốc lá.
Lối sống: chế độ ăn kém lành mạnh, ít hoạt động thể chất.
Các yếu tố nguy cơ gây ung thư thường gặp!
Nguy cơ mắc ung thư có xu hướng gia tăng theo độ tuổi. Một số tình trạng viêm nhiễm sẵn có cũng có thể làm tăng nguy cơ gây ung thư, ví dụ bệnh viêm loét đại tràng mạn tính.
Hiểu biết được các yếu tố nguy cơ của ung thư giúp chúng ta biết điều chỉnh và thực hiện lối sống lành mạnh, khoa học, làm giảm nguy cơ ung thư cho cơ thể. Theo các chuyên gia, dưới đây là 7 cách tốt nhất để dự phòng ung thư:
- Bỏ thuốc lá và tránh tiếp xúc với khói thuốc.
- Chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng.
- Hạn chế sử dụng các loại thịt chế biến sẵn
- Cân nhắc áp dụng chế độ ăn Địa Trung Hải, tập trung vào thực phẩm nguồn gốc thực vật, protein nạc, chất béo có lợi cho cơ thể.
- Không uống rượu bia hoặc tiết chế việc uống rượu bia: ( ( khuyến cáo tại Hoa Kỳ đối với phụ nữ ở mọi lứa tuổi và nam giới trên 65 tuổi một khẩu phần rượu mỗi ngày và tối đa hai khẩu phần rượu mỗi ngày đối với nam giới <65 tuổi. Một khẩu phần rượu (drink) tương đương với một lon bia 5% (350 ml) hoặc một ly rượu vang 12% (150 ml) hoặc một ly rượu mạnh 40% (44 ml).
Định nghĩa khẩu phần rượu theo Viện Sức khỏe Quốc gia Hoa Kỳ
Giữ được cân nặng hợp lý và hoạt động thể chất ít nhất 30 phút mỗi ngày.
Che chắn bảo vệ khỏi ánh nắng mặt trời:
Che chắn bằng quần áo, kính râm, mũ, và thoa kem chống nắng thường xuyên.
Tránh ánh nắng mặt trời trong khoảng thời gian từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều. Đây là lúc tia nắng mặt trời ở mức mạnh nhất.
Tiêm vaccine phòng virus có thể dẫn đến ung thư, chẳng hạn virus viêm gan B, virus gây u nhú ở người HPV.
Không thực hiện các hành động có tiềm ẩn nguy cơ gây ung thư: Thực hành tình dục an toàn, không sử dụng chung bơm kim tiêm, chỉ xăm hình ở các cơ sở có uy tín và an toàn.
Thường xuyên khám định kỳ để có thể phát hiện sớm các loại ung thư, làm tăng cơ hội chữa khỏi cho người bệnh.
Một số cách làm giảm nguy cơ ung thư cho bạn!
Điều trị ung thư như thế nào?
Mục tiêu điều trị cho bệnh nhân ung thư là khác nhau, tùy vào mỗi loại ung thư và giai đoạn bệnh.
Điều trị triệt căn: đa phần các ung thư đều ở giai đoạn tiến triển nên việc điều trị triệt căn ung thư còn nhiều khó khăn.
Điều trị giảm nhẹ: là điều trị nhằm làm giảm các triệu chứng do ung thư gây ra, như khó thở, đau, chảy máu…
Các phương pháp điều trị ung thư phổ biến:
Có nhiều phương pháp điều trị ung thư hiện nay, chúng được kết hợp đồng thời hoặc theo thứ tự tùy từng loại bệnh, giai đoạn bệnh nhằm mang lại lợi ích tốt nhất cho người bệnh.
Điều trị chính: Là phương pháp cơ bản loại bỏ các tế bào ung thư ra khỏi cơ thể.
Điều trị bổ trợ: là phương pháp điều trị tiêu diệt các tế bào ung thư còn sót lại sau điều trị chính, giúp hạn chế tái phát hoặc di căn.
Phẫu thuật: loại bỏ tối đa các tế bào ung thư có thể
Hóa chất: sử dụng các thuốc gây độc cho tế bào để tiêu diệt tế bào ung thư
Xạ trị: Sử dụng chùm tia bức xạ tập trung, năng lượng cao để tiêu diệt các tế bào ung thư
Ghép tế bào gốc tạo máu: Sửa chữa thay thế tủy xương bị bệnh bằng các tế bào gốc khỏe mạnh. Các tế bào gốc là những tế bào chưa được biệt hóa, có thể có nhiều chức năng khác nhau. Những ca ghép này có thể cho phép bác sĩ dùng hóa chất liều cao để tiêu diệt ung thư.
Liệu pháp thuốc nhắm trúng đích: Dùng các thuốc có khả năng can thiệp vào các phân tử nào đó, mà bình thường các phân tử này giúp tế bào ung thư phát triển và tồn tại.
Liệu pháp Hormon: Dùng các biện pháp can thiệp hoặc thuốc để ngăn chặn hoặc loại bỏ các hormone có khả năng kích thích phát triển ung thư.
Liệu pháp Miễn dịch: sử dụng thuốc giúp hệ miễn dịch của cơ thể nhận biết tế bào ung thư và tiêu diệt chúng.
Hiện nay, nhiều phương pháp mới điều trị ung thư đang được nghiên cứu trong các thử nghiệm lâm sàng, cũng đã thu được các kết quả khả quan.
Ngoài các phương pháp điều trị can thiệp kể trên, còn có những liệu pháp khác không dùng thuốc, nhằm giảm các triệu chứng của bệnh ung thư cũng như tác dụng phụ của các phương pháp điều trị, như: Châm cứu, mát xa, yoga, tập thiền, các kỹ thuật thư giãn…
Điều trị ung thư là điều trị đa mô thức
Như vậy, ung thư là bệnh lý nguy hiểm do sự đột biến DNA của tế bào, dẫn đến sự phát triển không kiểm soát, có tính chất xâm lấn và di căn xa. Hiểu biết được các yếu tố nguy cơ của ung thư giúp chúng ta biết điều chỉnh và thực hiện lối sống lành mạnh, khoa học, làm giảm nguy cơ ung thư cho cơ thể. Điều trị ung thư hiện nay là điều trị đa mô thức, kết hợp nhiều phương pháp khác nhau nhằm mang lại kết quả tối ưu cho người bệnh.
Bệnh nhân có nhu cầu tư vấn và điều trị bệnh lý ung thư xin vui lòng liên hệ theo địa chỉ: Khoa Xạ trị - Xạ phẫu, Tầng hầm B2 Tòa nhà Trung tâm, Viện Ung thư, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, Số 1 Trần Hưng Đạo, Hai Bà Trưng, Hà Nội. Điện thoại: 024.62784163.
Website: http://benhvien108.vn/gioi-thieu-khoa-xa-tri-xa-phau.htm
Fan page: https://www.facebook.com/xatri108.
Nguồn: https://www.healthline.com/health/cancer
Người viết
BSCK1 Nguyễn Xuân Kiên
Khoa Xạ trị –Xạ phẫu, Viện Ung thư Bệnh viện TWQĐ 108
